Matičnjak – upotreba i lekovitost

Matičnjak se često naziva limunčica zbog svog karakterističnog mirisa. Drugi nazivi: čelina trava, čelinjak, limunka, maternjak, matičnik, medenka, melisa, miloduh, pčelinja jubica, pčelinja metvica, pčelinja trava, pčeloperka, pitoma metvica, rojevac, rojevnica, macina trava Latinski naziv: Melissa officinalis L.

Ovaj ljupki rođak kadulje i lavande nosi isto grčko ime kao i pčela melissa koja ga posjećuje zbog nektara i koja ga istovremeno oprašuje. Nema ništa ljepšeg od njegovih belih cvetića što mirišu na sveži limun, na čiju nežnu pistu od tri režnjića sleću pčele radilice… Biljka raste u velikim grmovima i dosegne 40 do 80 cm visine, a svoje cvetne venčiće otvara u prvoj polovini leta.

Domovina matičnjaka su istočne obale Sredozemnog mora, ali je nakon uzgoja u vrtovima pobegao u prirodu. Danas ga nalazimo po svim osunčanim livadama, a najčešće uz stare zidove, rubove puteva, živice, u vinogradima i ruševinama.
Nije poznato jesu li ga stari narodi uzgajali zbog njegovih ljekovitih svojstava ili zbog obilja nektara koji nudi pčelama. Kako god bilo, oni su ubrzo otkrili njegove vredne osobine. No, naročito su arapski lekari shvatili kakva se moć krije u ovoj biljci; prvi su je prozvali “travom za srce” (ona ga jača, smiruje lupanje, odgoni teskobu); proglasili su je takođe “travom za vedrinu”, pogodnom za jačanje svih vitalnih sposobnosti, delotvornom protiv “crnih misli”, neurastenije, teskobe, “fiksnih ideja”, glavobolja uzrokovanih živčanom napetošću i gubitka pamćenja. Kasnije, nakon što su benediktinci prihvatili kulturu matičnjaka od Arapa, postali su u tome pravi stručnjaci: matičnjakova voda, a naročito karmelićanska vodica od matičnjaka, postao je poznati lijek u cijelom svijetu.

Matičnjak je među narodom oduvek bio jedna od najomiljenijih trava, a prozvali su ga limunčica zbog njegovog karakterističnog mirisa (narodni su mu nazivi limunka, nana, pčelarica, pčelinja trava). Za mnoge je ova biljka kraljica svih stimulirajućih trava – obnavlja organizam, vraća snagu i radost življenja čak i najsnuždenijima…

Berba

Divlji matičnjak počnite brati 24. juna, i to nakon rose i po suvom vremenu – inače bi biljka poprimila neugodan miris i postala neupotrebljiva. Osušite je celu, rasprostrtu napola u hladu, napola na suncu, na prozračnom mjestu. Čuvajte je u malim strukovima, obešenim na tavanu, ili spremite samo listove u kome su koncentrirane glavne vredne osobine ove biljke.

Ako matičnjak uzgajate u vrtu, što vam preporučujem, znajte da mu odgovara bilo koja zemlja (no nastojte odabrati svežu i duboku). Seme posejte u zemlju u aprilu ili pod staklenikom u maju, pa biljku presadite u septembru. Ona se brzo razmnožava vegetativnim putem.

Hemijski sastav

Matičnjak sadrži eterično ulje (citral, geraniol, linalol, citronelal – od koga potiče prijatan miris na limun), tanine (oko 5%), gorke supstance i dr.

Lišće sadrži više eteričnog ulja od ostalih delova biljke. Eteričnog ulja ima od 0,1 do 0,3% i vrlo je isparljivo.

Lekovito delovanje i primena

Mnoge su se nervne depresije izlečile pomoću matičnjaka. Ova biljka uklanja smetnje što uzrokuju psihički krah ili su njime uzrokovane: u oba slučaja neminovno dolazi do poboljšanja.

Matičnjak djeluje protiv grčeva: drugim rečima, on uklanja bolni ili teskobni grč raznih organa, bilo da se radi o srcu (lupanje, “srce koje poludi”, “srce koje se steže”…), kardiovaskularnom sistemu (zujanje u ušima, vrtoglavica…), probavnom sistemu (grčevi u želucu, crevima i sl.), nervnom sistemu (nesanica, nesvjestica, umni zamor, migrena, teskoba, uzrujanost…), disajnom sistemu (napadi astme, nezaustavljiv kašalj i sl.), a i svih drugih organa. Tinktura od matičnjaka može izliečiti (uz upražnjavanje zdravih životnih navika) mnoge neodređene bolove u trbuhu, mnoge zubobolje i bolesti uha, nepravilne menstruacije…

U spoljnoj primjeni ova biljka, zdrobljena ili u obliku losiona, vrlo je delotvorna protiv neuralgija, reumatičnih bolova, povreda i rana (kod kojih ubrzava zaceljivanje).

Matičnjak je nezamenjivo sredstvo kod rastrojenih živaca. Kupke u čaju od ove biljke jačaju živce. Kada se uzima svakog sata po 1 kasika čaja u kojem se je na četvrt litre 10 minuta kuvalo 8 grama lišća sa kasikom meda, obustavlja se lupanje srca, otklanja melanholija, histerija, živčano trzanje, slabost srca, nesvestica, strahovanje i grčenje živaca. Kod bronhijalnih prehlada, greje i jača, kod bolova u želucu i crevima draži opnu sluznice na bolji rad, otklanja gasove i jača probavne organe.

Kod glavobolje, pogotovo ako je od nervoze, obloži se čelo i vrat svežim lišćem od matičnjaka. Sveže izgnječeno lišće stavlja se i kao oblozi na rane, koje čisti, hladi i blaži bol.

Lekovitost matičnjaka

• Matičnjak smiruje grčeve, reguliše probavu, jača i okrepljuje srce, dezinfikuje i isceljuje brane, sprečava srčani grč i povraćanje na nervnoj bazi, smiruje migrene, smetnje u probavi, nesvestice, jako lupanje srca.
• Upotrebljavamo ga kod neredovne menstruacije i depresivnih stanja.
• Protiv glavobolje uzrokovane nervozom listovima se obloži čelo i potiljak.
• Pospešuje isticanje žuči; to je važno jer inače mogu nastati kamenci.
• Matičnjak poboljšava pamćenje, priziva lijepe misli, razgoni “crne oblake”, tegobe, fiksne ideje, otklanja teskobu, tielu daje novu snagu, djeluje protiv grčeva.
• Trudnicama sprečava povraćanje i mučninu.
• Namočen u alkohol ili maslinovo ulje dobar je za masažu kod reume, gihta, umora udova i kontuzija.
• Kod nervnih smetnji čaju se dodaje i velerijana (odoljen).

Izvor